Betekenisvolle participatie van mensen met ervaringskennis: hoe pak je dat aan?
Beleid over dakloosheid wordt vaak gemaakt zonder betrokkenheid van mensen die dat zelf hebben meegemaakt. Dat moet anders. Maar hoe geef je participatie van ervaringsdeskundigen écht een plek in je lokale aanpak?
Tijdens de workshop ‘Betekenisvolle participatie van mensen met ervaringskennis’ gingen Bram Eigenhuis (Jimmy’s) en Berry Pfennigwerth (Recht Op Een Thuis) hierover in gesprek met deelnemers. Als participatie-experts gaven zij praktische handvatten en adviezen. In dit artikel blikken we terug op de belangrijkste inzichten en vervolgstappen.
Waarom is participeren belangrijk?
De deelnemers, waaronder medewerkers van gemeenten, woningcorporaties en opvanginstellingen, verkenden samen de voor- en tegenargumenten van participatie.
Het was opvallend dat de ‘voors’ ruimschoots de overhand hadden”, vertelt Berry, “De tegenargumenten waren lastig te bedenken. Dat laat zien dat de meerwaarde breed wordt erkend. De belemmeringen zitten vaak in onszelf.”
Een van de voordelen voor beleidsmakers en uitvoerders is dat beleid en dienstverlening beter aansluit op de praktijk. Signalen worden door professionals sneller opgepakt wanneer participatiestructuren goed zijn ingericht. Bestuurders kunnen rekenen op breder draagvlak en kostenbesparing doordat oplossingen slimmer, beter en preventiever zijn.
Participeren is daarnaast van grote betekenis voor ervaringsdeskundigen. Het helpt in herstel en groei van zelfvertrouwen. Voor (ex)dak- en thuisloze mensen is dit van groot belang: ze hebben vaak lang het gevoel gehad er niet toe te doen. Voor veel ervaringsdeskundigen werkt het vaak als springplank en brengt het een carrièrestap. Zo snijdt het mes aan twee kanten.
Berry noemt Tim ‘S Jongers als inspiratiebron. “Hij heeft ‘articulatiemacht’: de macht om mee te beslissen. De verhalen van mensen met ervaringskennis moeten niet alleen verteld, maar ook gehoord worden.”
Participatie in de beleidscyclus: waar begin je?
Gemeenten willen ervaringskennis inzetten, maar weten vaak niet hoe ze daarmee kunnen starten. Dat bleek uit een rondgang van Jimmy's onder 30 centrumgemeenten. Bram: “En als organisaties dan aan de slag willen met participatie, is er altijd wel een deadline die maakt dat het geen structurele en betekenisvolle participatie is. Het punt is: je bent dan te laat met het ontwikkelen van je participatiestructuren. Idealiter wil je dat ze staan op het moment dat je met een project of nieuw beleid aan de slag gaat. Dat betekent dus: nu beginnen zodat het later goed staat!”
Het goede nieuws is dat dit geen belemmering is om te beginnen. De beleidscyclus participatie werd daarom uitgelegd en interactief besproken tijdens de workshop. Berry en Bram lieten een inspirerende casus lezen van een gemeente die participatie in de gehele beleidscyclus had opgenomen: van agenderen en beleid schrijven tot meewerken in de uitvoering en evalueren.
Wat we vooral willen meegeven: je kunt op elk moment starten. Ook als je organisatie nog zoekende is.
Berry
Praktische handvatten en voorbeeld Groningen
Een concreet voorbeeld uit de praktijk is de aanpak van de gemeente Groningen. In samenwerking met die gemeente ontwikkelde Jimmy’s twee jaar geleden een visie op betekenisvolle (jongeren)participatie. Deze visie vormt inmiddels de basis voor structurele participatie. In proeftuinen experimenteren we daar met participatie in verschillende beleidsdomeinen.
Maar een visie is niet per se het beginpunt. De eerste stappen zijn vaak verrassend simpel: spreek uit naar je partners dat je meer wilt doen met de stem van de mensen om wie het gaat. Begin bij wat er al is aan ‘sociaal weefsel’ in het netwerk van partijen en investeer daarin. Betrek welzijnsorganisaties en jongerenwerkers. Het opbouwen van iets totaal nieuws kost veel meer tijd en energie.
Ook kan participatie simpel zijn. Bijvoorbeeld een middag bij het daklozenloket aan de slag of bij de opvang in gesprek gaan. Of organiseer een bijeenkomst en vraag aan mensen hoe ze betrokken willen worden. Een project als een onderzoek over de tijd die het kost een briefadres aan te vragen, heb je vrij snel opgezet. Ook dat is een mooi vertrekpunt.
Starten is eigenlijk zo simpel als ‘gewoon doen’. Maar omdat het om mensen gaat in een kwetsbare positie is het niet onvoorwaardelijk. Je kunt mensen echt schaden. En dan is er ook echt nog verschil in jongerenparticipatie en participatie met volwassenen. Daarom adviseer ik gemeenten vooral de daarvoor beschikbare expertise te raadplegen, intern of extern. Laat je goed helpen.
Bram
Op de lange termijn helpt het om te investeren in belangenbehartigers en onafhankelijke cliëntondersteuners, zoals straatadvocaten. Dit zijn vliegwielen voor participatie. Ook kun je participatie vastleggen in subsidie- en prestatieafspraken met partners. En last but not least, train jezelf en je collega’s in betekenisvolle participatie. Ook dat vormt vaak een beginpunt voor een duurzame verandering.
Berry benadrukt dat betekenisvolle participatie vraagt om lef. “Hopelijk ziet de lokale politiek dit als een mooie kans om Wonen Eerst in te bedden en dit echt te gaan doen. In Finland doen ze het al, daar laten ze zien dat het kan én werkt!”, vervolgt hij.
Samen verder: van intentie naar actie
De sfeer tijdens de workshops was open en respectvol. Er werd geluisterd, maar de tijd was beperkt. Berry: “Drie kwartier is zo voorbij. We willen graag een vervolg geven aan deze sessies, met meer ruimte voor diepgang en ophalen van wat er écht nodig is.” Hij nodigt gemeenten uit om contact op te nemen: “Ik help graag mee om het proces verder in te richten. Profiteer van mijn ervaring – ook als het schuurt.”
Vragen?
Wil je ervaringskennis inzetten in jouw (lokale) aanpak van dakloosheid? Of heb je vragen over betekenisvolle participatie? Neem dan contact op met Berry Pfennigwerth (berry@dakloosheidvoorbij.nl) of Bram Eigenhuis (bram@jimmys.net).
