Alles wat je moet weten over kenniswerkplaatsen

Wat zijn kenniswerkplaatsen? 

Kenniswerkplaatsen zijn samenwerkingsverbanden waarin onderzoekers, beleidsmakers, zorgprofessionals en ervaringsdeskundigen samen werken aan een bepaald thema. Het doel? Creatieve oplossingen zoeken voor actuele vraagstukken in het sociaal domein. Daarmee leveren kenniswerkplaatsen een belangrijke bijdrage aan het versterken van de aanpak op specifieke thema’s. Denk aan inclusie, participatie, welzijn en maatschappelijke ondersteuning.  

Inspirerende voorbeelden

De dag van de Stad: 4 november 2024

Tijdens de Dag van de Stad op 4 november, met als thema 'De Gelukkige Stad', onderzochten zo’n 1500 deelnemers wat inwoners van steden en dorpen gelukkig maakt. Platform Sociaal Domein, VNG en ZonMw gaven hier een workshop, waarin twee kenniswerkplaatsen lieten zien hoe zij samen met bewoners werken aan geluk en gezondheid.

Wijkgericht werken en leren

Tijdens de workshop op de Dag van de Stad deelde Els Bos van de werkplaats Sociaal Domein regio Zwolle haar ervaringen met 'Wijkgericht werken rondom het jonge kind'. In drie wijken ontwikkelden een onderzoeker, professional en ouder samen een leergemeenschap, waarin zij met een breed netwerk aan activiteiten inspelen op de behoeften van ouders van jonge kinderen. Deze aanpak droeg bij aan ‘normalisatie’, waardoor ouders, kinderen en professionals zich meer gesteund voelen.

• Download de pdf: Minidorpen in wijken helpen jonge kind vooruit

Leerkringen stimuleren aanpak overgewicht

In een andere praktijkervaring vertelde Maud Ter Bogt van de Academische Werkplaats Publieke Gezondheid in Nijmegen over haar actieonderzoek in vijf Betuwse gemeenten. Hier versterken lokale leerkringen de aanpak voor een gezond gewicht door kennisdeling en uitwisseling van ervaringen met alle betrokken partijen.

Een groene en gezonde leefomgeving is de basis

Een groene en gezonde leefomgeving vormt de basis voor het welzijn van iedereen. Het ZonMw-programma Gezonde Leefomgeving ondersteunt professionals bij het integreren van gezondheid in het ontwerp, de inrichting en het beheer van onze omgeving. Dit gebeurt door kennis toegankelijk te maken via vuistregels voor thema’s als bewegen en groen, leernetwerken en overzichten van kosteneffectieve maatregelen. De academische werkplaatsen fungeren als ‘kennismakelaars’ en verbinden wetenschap, beleid en praktijk. Wil je meer weten? Bekijk hier de webinar.

Een inspirerend voorbeeld is ook de Werkplaats Sociaal Domein Zuid-Holland Zuid. In samenwerking met bewoners maakten zij een podcast over de positieve invloed van groene wijken op de mentale gezondheid, waarin bewoners vertellen hoe meer groen in hun buurt hun welzijn versterkt. Luister de podcast aflevering: De groene wijk.

• Lees het artikel: Kansen voor Academische Werkplaatsen binnen gezonde en groene leefomgeving

Sociale kwaliteit

Idealiter verbindt een gezonde stad mentale en fysieke gezondheid met inclusiviteit en duurzaamheid. Meer groen en ontmoetingsplekken zijn hierbij belangrijke middelen. Volgens hoogleraar Klasien Horstman is het 'patatje kapsalon' de ultieme verbinding. Met bestaande plekken zoals de snackbar of bordspellenwinkel als startpunt, wordt sociale kwaliteit versterkt door aan te sluiten op het dagelijks leven van bewoners.

• Lees het artikel: Hoogleraar Klasien Horstman: ‘Het patatje kapsalon is de ultieme verbinding’

Bewoners en sociale professionals werken samen aan een gelukkige stad

De podcastserie “Social Work Future Proof” biedt inspirerende inzichten over samenwerking tussen bewoners en sociale professionals. In aflevering 11 bespreekt lector Mariël van Pelt met onderzoeker Maja Ročak hoe burgerparticipatie in stadsvernieuwingsprojecten gestimuleerd kan worden zonder wijken te stigmatiseren. Maja pleit voor community organizing als alternatief voor traditionele inspraak. Aflevering 14 brengt de werkplaatsen Sociaal Domein Noord-Brabant Fontys en Zuyd samen rond het thema meerstemmigheid. Wie is nu precies de “gewone burger"? Deze vraag, die telkens in verkiezingstijd opduikt, vormt het startpunt voor een diepgaande verkenning. Afleveringen 13 en 17 bieden extra verdieping over inspraak en gemeenschapsbetrokkenheid in de context van de Gelukkige Stad.

Wijkwaardenkaart: het gesprek begint bij wat van waarde is voor bewoners

De Werkplaats Sociaal Domein Arnhem-Nijmegen heeft samen met welzijnsorganisatie Bindkracht 10 de Wijkwaardenkaart ontwikkeld. Deze kaart helpt om in gesprek te gaan over wat bewoners écht belangrijk vinden in hun wijk. Op de kaart staan afbeeldingen en kernwoorden zoals "wonen zoals ik wil," "genieten van de natuur," en "me veilig voelen." Bewoners kiezen drie waarden die voor hen het belangrijkst zijn, als startpunt van het gesprek. De uitkomsten vormen een praatplaat die als basis dient voor overleg tussen bewoners, vrijwilligers en professionals. Zo kunnen keuzes en initiatieven beter aansluiten op wat echt van waarde is voor de wijk.

Wijk- en dorpsbewoners als opdrachtgever én ‘doener’

In Groningen en Friesland hebben wijk- en dorpsbewoners de rol van opdrachtgever én actieve deelnemer in projecten die bijdragen aan een gezonde leefomgeving. In het Groningse WIJS bij Atelier Selwerd, werken studenten en bewoners samen om hun wijk gezonder en gelukkiger te maken; de bewoners zelf bepalen hierbij de agenda. In Friesland ontstaan zogeheten Bloeizones, gebieden waar dorpsbewoners de regie nemen om voorwaarden te scheppen voor een gezond en gelukkig leven. Gebaseerd op de internationale Blue Zones, richt elke Friese Bloeizone zich op positieve gezondheid, eigen regie en sociale steun. Samen met de werkgroep Bloeizone Appelscha onderzoekt de Werkplaats Sociaal Domein Friesland hoe sociale kwaliteit in deze gebieden versterkt kan worden. Meer weten? Luister naar de podcast of bekijk de mini-documentaire van twee studenten die dit proces volgden.

Werken aan het geluk van de jongste bewoners

Het levensgeluk van jongvolwassenen en kinderen neemt af. Hoe kunnen we hun leefomgeving beter afstemmen op hun behoeften? De Werkplaats Jeugd IJsselland onderzoekt samen met jongeren, ouders en professionals wat “normaliseren” en “ontzorgen” concreet betekenen. Ze ontdekten dat jongeren vooral steun zoeken in het gewone leven met leeftijdsgenoten en ouders. Voor professionals betekent dit dat zij meer tools nodig hebben om deze ‘normale’ context te versterken. Belangrijk advies: zet altijd de leefwereld van jongeren centraal en durf nieuwe aanpakken te proberen – want jongeren willen soms heel andere dingen dan wij denken, zoals minder focus op groen in hun wijk.

• Bekijk hier de kenniskaart van RKJ IJsselland

Een overzicht van kenniswerkplaatsen

Er zijn enorm veel kenniswerkplaatsen actief in het sociaal domein, en dat aantal blijft alsmaar toenemen. Het is dus lastig om een volledig en actueel overzicht van alle kenniswerkplaatsen in het sociaal domein te delen. Een regioadviseur kan je helpen bij het vinden van een kenniswerkplaats die aansluit bij jouw wensen of vraagstuk. Een aantal kenniswerkplaatsen ter inspiratie: 

• Via de website ‘Werkplaatsen Sociaal Domein’ vind je alle kenniswerkplaatsen ‘sociaal domein’. Deze zijn ingedeeld per regio. Alle regio’s richten zich of één of meerdere thema’s in het sociaal domein, denk aan: regionale samenwerking, armoede, sociale basis en kennisdeling. 

• Ook op het thema publieke gezondheid bestaan diverse kenniswerkplaatsen. Een overzicht vind je op de website van ‘Academische Werkplaatsen Publieke Gezondheid’. Er zijn twee academische kenniswerkplaatsen die op landelijk niveau opereren (Anaphem en Gezonde leefomgeving).  

• Dan zijn er nog kenniswerkplaatsen op het thema ‘Jeugd’. Een overzicht vind je op de website ‘Werkplaatsen Jeugd’. Deze kenniswerkplaatsen pakken regionale vraagstukken op rondom het thema jeugd, met als doel bijdragen aan het gezond, veilig en kansrijk opgroeien van kinderen en jongeren. 

• Tot slot bestaat er inmiddels in veel regio’s een Regionale Kenniswerkplaats Onbegrepen gedrag. Op de website van ZonMw vind je een overzicht daarvan. Momenteel worden er steeds meer regionale werkplaatsen rondom onbegrepen gedrag gestart. 

Meer weten of contact?